Rola społecznego charakteru rewitalizacji w nurcie zrównoważonym
Rewitalizacja ma na celu przekształcenie danego obszaru i znalezienie dla niego nowego zastosowania i doprowadzenie do stanu, w którym zmieni on swoją funkcję. Dlaczego tak ważny jest społeczny charakter tego typu przedsięwzięcia?
Rewitalizacja w nurcie zrównoważonym to proces, który nie ogranicza się jedynie do kosmetycznych zmian, np. w fasadach budynków czy też reorganizacji ścieżek spacerowych. Traktuje ona problem całościowo, dlatego odnowie w równym stopniu podlegają architektura obiektów, urbanistyka całych osiedli i życie społeczne wszystkich mieszkańców. Celem takiej rewitalizacji jest przekształcenie często nieprzyjaznej lub zaniedbanej przestrzeni w miejsce, które będzie tętnić życiem.
Aby jednak z sukcesem osiągnąć cel, w cały proces trzeba zaangażować całą lokalną społeczność – zarówno mieszkańców, jak i przedsiębiorców. Tylko kompleksowe spojrzenie na ich opinie, potrzeby i problemy, ale także i wkład, który mogą zapewnić swojej “małej ojczyźnie”, pozwoli osiągnąć najlepszy efekt.
Rewitalizacja po holendersku
Amsterdamska dzielnica Bijlmermeer jest idealnym przykładem zakończonej sukcesem rewitalizacji, która wiązała się z zaangażowaniem lokalnej społeczności. Zaprojektowane w 1962 roku osiedle składało się z 31 budynków, mieszczących 13 tys. luksusowych mieszkań. Całość była otoczona rozległymi terenami zielonymi. Niestety na skutek m.in. wykorzystania niesprawdzonego planu urbanistycznego, złego rozpoznania potrzeb i oczekiwań mieszkańców, a także niedostateczny poziom konserwacji budynków i infrastruktury komunikacyjnej, osiedle zaczęło podupadać.
Lofty u Scheiblera, Łódź, Polska. Zastosowane systemy: MB-60, MB-59S, MB-SR50 A
W zaledwie trzy lata od oddania całej inwestycji do użytku lokalna prasa ogłosiła dzielnicę Bijlmermeer slumsem. Wskaźniki przestępczości wystrzeliły w górę, a w szczytowym momencie aż 25% mieszkań stało pustych, natomiast rotacja mieszkańców w skali roku wynosiła prawie 50%. Na szczęście władze postanowiły spróbować rozwiązać ten problem. Pierwsza próba z lat 80. niestety nie odniosła sukcesu – choć zamontowano wtedy w budynkach dodatkowe windy, kamery monitoringu i zatrudniono ochronę.
Jak się okazało, zabrakło społecznych konsultacji, które wykazałyby, czego oczekują mieszkańcy i jakie mają potrzeby. Dlatego drugie podejście – jak się okazało skuteczne – zakładało uwzględnienie nie tylko zmian w sferze materialnej, ale także wzięcie pod uwagę potrzeb społecznych i ekonomicznych. Powołane przez władze Biuro Projektu Odnowy Bijlmermeer, razem z samorządem lokalnym i organizacjami mieszkaniowymi stworzyło nowy plan.
W efekcie powstały nowe miejsca pracy i przestrzenie umożliwiające rozwój inicjatyw gospodarczych. Jednak najbardziej radykalną zmianą była zmiana urbanistyki osiedla. Zgodnie z sugestiami mieszkańców, postanowiono wyburzyć część najwyższych budynków i w to miejsce wybudowano nowe – niższe. Powstała nieobecna wcześniej infrastruktura usługowa, a także biura i szkoły. Zadbano także o zieloną przestrzeń publiczną i komunikację z centrum Amsterdamu.
Obecnie osiedle Bijlmermeer jest uważane za jedno z najmodniejszych miejsc do zamieszkania w Amsterdamie. Jego rewitalizacja została sfinansowana w większości ze środków Unii Europejskiej. Sukces tego przedsięwzięcia zagwarantowało całościowe podejście do problemu, wdrożenie rozwiązań zarówno dla sfery materialnej, jak i społecznej i kulturalnej. Rewitalizacja tego terenu jest uważana za największe przedsięwzięcie tego typu w Europie.
– Rozwiązaniem idealnie nadającym się do renowacji i rewitalizacji budynków są systemy okien z przegrodą termiczną MB-FERROLINE. Zapewnia ono zachowanie odpowiedniego wyglądu okien, które mogą imitować np. stolarkę stalową i jednocześnie zapewnić przy tym uzyskanie bardzo dobrych parametrów technicznych i izolacyjności cieplnej. Warto wspomnieć również systemy MB-60 czy MB-SLIMLINE, które służą do wykonywania elementów architektonicznej zabudowy zewnętrznej, wymagających najwyższej izolacji termicznej i akustycznej, szczelności na wodę i powietrze oraz wysokiej wytrzymałości konstrukcji. – powiedział Michiel van Duren, Managing Director bij Aluprof Nederland BV.
Bodmin Jail, Wielka Brytania, Bodmin. Zastosowane systemy: MB-Slimline
Urbanistyczny eksperyment ze Szwecji
Warto wspomnieć tutaj także o innym, podobnym przedsięwzięciu – Tibro Train Tracks, które swoją nazwę zawdzięcza nieczynnej linii kolejowej. Ta inicjatywa, zlecona pracowni Anders Berensson Architects, była prowadzona zgodnie z wytycznymi ONZ, dotyczącymi Celu Zrównoważonego Rozwoju, adresowanymi do miast i społeczności. Zakładały one, podobnie jak w przypadku osiedla Bijlmermeer, włączenie do pracy wszystkich uczestników lokalnej społeczności – od mieszkańców, przez lokalnych dostawców i przedsiębiorców.
Składający się z trzech faz projekt obejmował prace ze społecznością lokalną, które zakładały przeprowadzenie sesji inspiracyjnych i wspólne przygotowanie propozycji zmian. Projektanci nie ingerowali w ten proces, pokazali jedynie swobodne inspiracje. W efekcie powstało ponad 300 pomysłów. W drugim etapie architekci i urbaniści spotkali się z miejscowymi przedsiębiorcami w celu ustalenia, które z elementów ich projektów można wykonać lokalnie.
Ostatnia faza to już konkretne pomysły i prototypy, dla których punktem wyjścia były propozycje, przygotowane w pierwszym etapie przez mieszkańców. Wykonaniem i realizacją zajęły się lokalne biznesy, biorące udział w drugim kroku. Osiągnięte efekty pokazały, że długoterminowa i odpowiednio skierowana strategia może przyczynić się do zmiany nawet najmniej atrakcyjnego miejsca w coś zupełnie innego. A wszystko to może odbywać się organicznie i oddolnie – wystarczy jedynie zaszczepić w ludziach ideę.
Sara Kulturhus, Skellefteå, Szwecja. Zastosowane systemy: MB-86 SI, MB-SR50N, MB-SR50N OW
Let’s build a better future
Przytoczone przykłady pokazują, że społeczny charakter rewitalizacji to niezbędny element każdej tego typu inwestycji. Sam proces, już na poziomie projektowania i konsultacji społecznych, może skutecznie aktywizować mieszkańców, lokalnych dostawców i przedsiębiorców. A osiągnięte w ten sposób efekty mogą pozytywnie wszystkich zaskoczyć.